‘’Eerlijkheid komt daarin overeen met regtvaardigheid, dat zij zich beijvert, ieder het zijne te geven en zich niets toe te eigenen , wat aan een ander toekomt, — en daarin met opregtheid, dat zij in daden, woorden of gebaren nooit iets anders te kennen geeft, het hart meent.’’(Prins, 1888, p384)
Eerlijkheid gaat je heel ver brengen in het leven. Het laat je plekken en mensen zien die je anders nooit voor mogelijk had kunnen houden. Het is het makkelijkste wat je kan doen om gelukkig en succesvol te zijn. Mede om die reden maakt eerlijkheid een deel uit van de basis van mijn kernwaarden- en principes. Eerlijkheid kan zich een weg snijden door bedrog en vindt een route door alle leugens. Eerlijkheid bevordert tevens ook openheid en stelt ons in staat om alles om ons heen met een open blik te observeren.
Er zijn natuurlijk veel positieve dingen te noemen over de waarde eerlijkheid, maar feit blijft dat mensen ook geraakt kunnen worden in een negatieve zin. Het is een dubieuze waarde en de interpretatie blijft heel vrij. Hoeveel keren had je beter niets kunnen zeggen dan de eerlijke weg kiezen? Is eerlijkheid altijd de juiste weg om te bewandelen?
Ik ben een persoon die heel erg streeft naar oprechtheid en eerlijkheid. Het is belangrijk voor mij om in zoveel mogelijk gevallen eerlijk te zijn. Toen ik jonger was had ik nog niet altijd even goed door wanneer eerlijkheid niet gewenst was in een situatie. Zo herinner ik mij een instantie waarin ik verjaardagsvisite ging bij mijn buurvrouw. Mijn moeder had een dag eerder terloops genoemd hoe lelijk de nieuwe lantaarns voor haar voordeur waren. Ik had dit opgenomen als een algemeen gedeelde mening. Eenmaal op bezoek bij de buurvrouw liet ze haar dochter en mij de nieuwe lantaarns zien. Hierop riep ik uit hoe afschuwelijk ik de lantaarns eigenlijk vond, met een heel brede glimlach. Ik had die reactie geacht als een gewenste, maar ze vond het heel beledigend en liet dit duidelijk merken. Zelfs nu, jaren later, denk ik er nog wel eens aan terug met het schaamrood op de kaken. Deze ervaring valt te koppelen aan het aspect ‘sociale verbanden.’ De Schepper (2007) spreekt over het belang van sociale contacten in je levensbeschouwing. Andere mensen spelen een belangrijke rol in je leven. In deze situatie probeerde ik in een goed blaadje te komen bij mijn buurvrouw, door te zeggen wat ik dacht dat ze wilde dat ik zei. Echter was dit absoluut niet het gewenste om te vertellen. Ik had dit verkeerd ingeschat en wilde heel graag dit sociale verband herstellen. Ik probeerde nog een ‘’ze zijn stiekem wel heel mooi, hoor!’’, maar op dat moment maakte het niet meer uit. Het was erg vervelend om het gevoel te hebben dat dit verband verbroken was voor een klein moment. Je wilt graag dat anderen goed over jou denken.
Het leerde mij om niet altijd eerlijk te zijn, maar zelfs nu moet ik vaak op mijn tong bijten om niet te eerlijk te zijn. De lijn die je bewandelt is buitengewoon dun.
Een aantal vragen die bij mij opkomen als men het heeft over eerlijk- of oprechtheid:
- Hoe kan ik de wereld mooier, vreedzamer, eerlijker maken?
- Wat kan ik voor anderen betekenen?
- Duurt eerlijkheid het langst?
Ik ben van mening dat het moeilijk is om een helder antwoord te geven op de bovenstaande vragen. Je kan voor anderen betekenen wat je wilt, zolang de ontvangende persoon open staat voor jouw inmenging en aanwezigheid. Wat je precies voor iemand kan betekenen hangt af van de verwachtingen en essentiële benodigdheden van jou als persoon.
Duurt eerlijkheid het langst? Misschien wel. Misschien niet. Wat het langst duurt, deceptie of eerlijkheid, zal verschillen per situatie en persoon. Ooit komt de eerlijkheid er wel uit.
Ik denk dat de eerste twee levensvragen behoren tot het domein ‘’ik.’’ De vragen gaan namelijk over de persoonlijke mogelijkheden en toekomst. Wat kan jij veranderen en betekenen? Hoe kan ik? De derde vraag is een lastige. Deze wil ik graag koppelen aan ‘’het geheel.’’ (De Schepper, 2007) zegt het volgende over dit domein:
‘’Wanneer we ‘het geheel’ een levensbeschouwelijk domein noemen naast de reeds genoemde levensbeschouwelijke domeinen, dan kunnen we meteen iets zeggen over hun onderlinge verhoudingen. Ze bestaan niet naast, los en onafhankelijk van elkaar. Ze gaan in elkaar over en roepen elkaar op.’’ (p.34)
Aangezien de laatste vraag niet gaat over een domein in het specifiek en van verschillende factoren afhankelijk zal blijken te zijn, past hij goed bij het geheel. Gedeeltelijk gaat het over de maatschappij en de visie van eerlijkheid, maar ook over ‘ik’ en de andere mensen. Het heeft ook te maken met de geschiedenis: duurde eerlijkheid vroeger het langst? Uit welke gebeurtenissen kan je dat halen? Alle domeinen hebben iets met elkaar te maken en in deze vraag lopen ze in elkaar over. Het heeft met zoveel verschillende dingen te maken.
In de bovenbouw van de middelbare school las ik het boek The Kite Runner van Khaled Hosseini. Van dit boek is een bepaalde quote mij altijd bijgebleven:
“Better to get hurt by the truth than comforted with a lie.”(Hosseini, 2011, p.58)
In mijn ogen is deze quote zeer relevant voor mijn waarde ‘’eerlijkheid.’’ Ondanks dat ik wel eens negatieve ervaringen heb gehad met het eerlijk zijn tegen andere mensen, is het soms beter om voor jezelf uit te komen. Het is niet altijd goed om voorgelogen te worden voor de gemoedstoestand van een ander. Op lange termijn is het met grote kwesties in mijn ogen zeker belangrijker beter om gelijk de waarheid, hoe pijnlijk die ook kan zijn, te vertellen.
In mijn stageklas zijn de leerlingen volop aan het ontdekken en leren. Ze beginnen met het sluiten van vriendschappen en komen er tevens achter dat sommige meningen niet gedeeld hoeven te worden. Een tijdje geleden kwam er een kleine discussie ter sprake: F. wilde een andere leerling niet uitnodigen op haar feestje, want haar ouders vonden dat zo’n vreemd kind. Het kind in kwestie was natuurlijk zeer verdrietig en gekwetst. Hij zag niet in waarom mensen zo gemeen konden zijn, terwijl hij nog nooit bij F had gespeeld? Dit is maar een voorbeeld. Zo zijn er veel meer situaties te noemen. Ze spelen heel graag in de poppenhoek en ook eerlijkheid komt veel aan bod. De mentor hamert ook veel op eerlijkheid en het niet goedkeuren van leugens. Ze vindt het een heel belangrijke waarde.